Ringslotwandelroute: water en De Moeren

Ergens op het kruispunt van de vlakke Veurne Ambacht-polders en het Houtland tref je het onnoemlijk mooi dorp Houtem. Zo schoon zelf, dat het behoort tot de 50 mooiste dorpen van Vlaanderen. Het dorpsbeeld wordt er bepaald door kasseistenen, de Onze-Lieve-Vrouw-Hemelvaartkerk en een charmante pastorie. Ooit lag het dorp aan de rand van een groot meer. Dat meer werd drooggelegd als De Moeren. Een enig vlak waterland, waar je zo ver het oog reiken kan niets anders dan natuur ziet en de zilte lucht proeft.  We nemen jullie graag mee naar een gebied waar je heerlijk kan wandelen langs de Provinciale Ringslotwandelroute.

De Onze-Lieve-Vrouwhemelvaartkerk

Aan het gietijzeren smeedhekken van de kerk pikken we in op de Ringslotwandelroute. De Gotische hallenkerk omzoomd met een meidoornhaag, hoogstaande olmen en oude praalgraven heeft duidelijk de tand der tijd doorstaan. Een streling voor het oog die teruggaat tot de 11^de eeuw. Enkele monniken van de nabijgelegen Veurnse Sint-Niklaasabdij kwamen er zich vestigen om het landschap te bewerken. In de kerkmuren herinneren enkele Romaanse rondbogen aan deze periode. Neem zeker de tijd om het interieur te bezichtigen.  Enkele schilderijen uit de 17^de eeuw, een dorsaal en de orgelkast uit het begin van de 18^de eeuw is het bekijken waard. Over de naam Houtem heerst onduidelijkheid. Bepaalde bronnen spreken over een nederzetting bij een bos. Maar dit houdt niet echt steek als je bedenkt dat de nabijgelegen Moeren drie à vier meter onder de zeespiegel liggen.

De elegante pastorie

Enkele stappen verder passeren we de charmante pastorie van Houtem. Het gebouw in Vlaamse Renaissancestijl met elegant peperbustorentje werd opgetrokken in 1617 op vraag van abt Christiaan Druve, als refuge voor de monniken. Tijdens de Eerste Wereldoorlog werd de pastorie ingericht als hoofdkwartier van het Belgische leger. Het is intussen meer dan 100 jaar geleden. Getuigen zijn er nu allicht niet meer, maar tot voor kort wisten de oudste streekgenoten nog te vertellen dat Albert I quasi-dagelijks de verplaatsing maakte naar het hoofdkwartier. Zelf verbleef hij tijdens de Groote Oorlog met de familie in de koninklijke villa Maskens in De Panne. Soms sprak de vorst een eenvoudige landarbeider aan, die eerbiedig met de pet in de hand voor het koninklijke escorte opzij gegaan was. Een herinnering die hem veelal zijn hele leven lang bijgebleven is.

Water

Langs rustige landelijke wegen stappen we verder. Om ons heen de weelderige boerenbuiten volgestouwd met tarwe- , suikerbiet- en aardappelvelden. Ook aan water geen gebrek tijdens de Ringslotwandelroute. We bereiken de bijna kaarsrechte Bergenvaart. Over 24 kilometer verbindt de Bergenvaart, Veurne met het Frans-Vlaamse Sint-Winoksberge, het huidige Bergues.  In de Middeleeuwen vormde het kanaal een belangrijke handelsader dat via de rivier AA uitmondde nabij de haven van Duinkerke in de Noordzee. Nu is de Bergenvaart niet veel meer dan een beek, alwaar de oevers kleuren met rietkragen en vissers hun hengels uitslaan.

Wenceslas Cobergher

Eenmaal de Bergenvaart voorbij stappen we via de Ringslotwandelroute verder in de Grote Moeren.  De schreve met in de verte de imposante kerktoren van Hondschote zorgt ervoor dat het landschap in twee is getrokken.  Zo ontstond op Belgische bodem het straatdorp De Moeren en wat verder op Frans grondgebied Les Moëres. Oorspronkelijk lag hier een ondiep meer. Door de terugtrekking van de zee ontstond later een zoetwatermoeras. En nog veel later, meer bepaald in de Middeleeuwen werd hier turf gestoken en vis gekweekt.

Het eeuwenoud landschap waar we doorheen wandelen, kenmerkt zich tegenwoordig door grote, rechthoekige akkers en een rechtlijnig grachtenpatroon.  Ene architect Wenceslas Cobergher ligt aan de basis. Hij kreeg de opdracht van aartshertogen Albrecht en Isabelle om het gebied droog te leggen. Er kwam dus een bedijkte Ringslo(o)t,  twintig windmolens en grote boerderijen. Blijkbaar was de man zeer gelovig, want elk gebouw kreeg de naam van een heilige mee.  Thans is de vrome man enkele jaren terug door kaasboerderij De Moerenaar vereeuwigd in een heerlijke artisanale Cobergherkaas.

De zilte lucht en wind

De zee is hier niet veraf en dat proef je duidelijk aan de zilte lucht.  De wind en de wind alleen bepaalt hier de dingen.  Vandaag hebben we geluk, de zon tekent present. We stappen nog steeds op de grazige bermen langs de Ringsloot en volgen reeds een tijdje de rood-witte strepen van de GR5A die Vlaanderen doorkruist.  Ze brengen ons naar de Sint-Klarahoeve en iets later voorbij de Sienemolen. Verwacht je niet aan de één of andere molen.  Het is een pompinstallatie waarbij de onderste romp doet denken aan een molen. 

Trouwens tijdens de vele oorlogen die de streek teisterde, overstroomde dit land meerdere keren.  Niet alleen tijdens de Eerste Wereldoorlog , maar ook in 1944 werd het ganse gebied door de terugtrekkende Duitsers onder water gezet met zilt zeewater.  Vandaar dat je hier in De Moeren praktisch geen oude bomen ziet.  Alleen stoppelvelden en fleurige bermen met fladderende vlinders kleuren de Ringslotwandelroute.  Eenmaal voorbij de Sint-Louishoeve en de Sint-Karelmolen, de laatste van de 22 Cobergher-molens die de Moeren droog houdt,  hebben we een mooi zicht op de dorpskern van Houtem.

De Buitenmoeren

Langs rustige landelijke wegen stappen we verder naar de Buitenmoeren. Reeds in de vroege Middeleeuwen werd hier aan turfwinning gedaan, waarbij overtollig water naar De Moeren werd overgepompt. Het was het leefgebied van de Moerduivels, een ruig volk van messentrekkers en dieven die zich boven God en iedereen stelde.  Om te overleven, waren ze aangewezen op de weinige opbrengsten van de sompige moergronden. Zodoende gingen ze regelmatig op rooftocht naar de nabijgelegen polderhoeven.  Het droogleggen van De Moeren betekende het einde van hun avontuurlijk bestaan. In ruil voor kwijtschelding van hun straffen, werden ze ingezet als werkkracht.  Aan de horizon schittert de wiekenloze Sint-Gustaafsmolen.  De huidige molen verving een van de molens van Cobergher en is tegenwoordig eigendom van kleinkunstenaar , schrijver, dichter, bard , beeldhouwer Willem Vermandere .

Een tweede stuk Bergenvaart

Ter hoogte van de schamele Baeldenbrug of toch wat ervan overblijft nemen we het aftands jaagpad voor een stuk Bergenvaart. Er komt hier duidelijk amper iemand voorbij. Bepaalde delen zijn dringend aan vernieuwing toe. De rust en vooral de stilte overheerst. We nemen de tijd om rustig neer te kijken op het landschap en de eeuwenoude waterweg destijds gebruikt door platbodems volgestouwd met brandhout, mest en graan. Tussen de bloeiende berm door wenkt andermaal de kerktoren van Houtem. Ons eindpunt van een verrassend wandeltraject.

Praktisch

• Afstand: 9 km
• Gratis parking: er is weinig parkeergelegenheid nabij het startpunt, parkeer je wagen best in één van de aanpalende straten
• Start: De Ringslotwandelroute start aan de Onze-Lieve-Vrouw-Hemelvaartkerk. Volg gewoon de zeshoekige wandelbordjes.
• Niet geschikt voor rolstoelen. In de winter zijn laarzen of stevige wandelschoenen geen overbodige luxe.
• Horecatip: onderweg zijn geen mogelijkheden
  • ’t Klein Plezier – Dorpsstraat 52 – 8630 Veurne
  • Country Taverne The Old Mill – Westmolenstraat 27 – 8630 Houtem
• Logeertip:
  • Cobergh – Driekoningenstraat 3 – 8630 Houtem – Tel 0470.63.35.85 greta.vanaverbeke@telenet.be www.coberghvakantiewoning.be
  • Huize Hofland – Grayaertstraat 3 – 8630 Houtem – Tel. 0473 79 52 62 – lenalaseure@gmail.com – www.huizehofland.be

Meer info omtrent de Ringslotwandelroute kan je bekomen nabij Westtoer, T. 050 30 55 00 – info@westtoer.be – www.toerismewesthoek.be. De wandelkaart is verkrijgbaar via de webshop van Westtoer tegen € 4 of kan je hier downloaden

De dienst van Toerisme van Veurne vind je op de Grote Markt 29. Te bereiken via +32 58 33 55 31 – infotoerisme@veurne.be – ww.toerisme-veurne.be/

Tekst & foto’s Stefaan Bailleur