Langs de Pionierroute: het Duitse oorlogsverhaal

Oorlogsverhalen. Het woord alleen fascineert me.  Niet zozeer om zelf soldaatje te spelen hoor. Wel omdat mijn geboortestreek “Ypres Salient” vol boeiende oorlogsverhalen en geschiedenis zit.  Ik herinner me nog levendig de verhalen van mijn overgrootvader. Hij was een groot verteller, destijds zat ik gekluisterd aan zijn lippen. Vaak bracht hij verhalen over het Duitse XV Armee Korps dat op 29 oktober 1914 in Wervik aankwam na een mars van tien dagen.  De “ moffen” – zoals hij de Duitsers noemde –  zouden er  vier jaar lang kazerneren.  Vandaag ga ik dan ook wandelen op de Pionierroute. Want ook hun verhaal verdient aandacht.

Ypres Salient – Flanders Fields

Nog dezelfde avond (29 oktober 1914) trokken de Duitsers richting het front en de loopgraven van Ypres Salient. De slag om Geluveld vormde de eerste bloedige confrontatie. Het oorlogsverhaal aan Duitse zijde is echter amper gekend.  Persoonlijk vind ik dit merkwaardig en eigenlijk ook niet.  Duitsland is überhaupt niet trots op de machtsvertoning en het verlies van destijds.  Hier in ‘ Flanders Fields ‘ krijgt de herinnering en de herdenking aan de talrijke gesneuvelde Commonwealth soldaten, begrijpelijk de meeste aandacht. 

Wandelen op de Duitse Frontzijde

Waarom schrijf ik dan in godsnaam een wandelverhaal over de Duitse vijand. Ik zie sommige onder jullie de wenkbrauwen al fronsen. Wel gewoon omdat mijn wandelverhaal aanvangt op de Pionierwandelroute.  Een 11,5 km lang traject waarbij  je voorbij een gedeelte van de Duitse frontzijde stapt. De naam van de wandeling verwijst naar de Duitse “Pioniere” genietroepen die belast werden met de opbouw van diverse verdedigingslinies.

Slag bij Passendaele 1917

De Pionierroute begint aan de voordeur van het “ Memorial Museum Passchendaele 1917”.  Een ‘must see’ als je in de streek bent . Het pittoreske landhuis in Normandische stijl herbergt nu het museum.  Nergens anders ervaar je zo dicht het oorlogsverhaal als hier. De herinnering aan de Slag bij Passendale 1917 wordt er levendig gehouden.  Een verhaal van honderd dagen, een half miljoen slachtoffers en slechts acht km terreinwinst.  Doch tevens een verhaal dat het einde van vier jaar oorlogsleed zou inluiden.

Passchendaele Memorial Park: klaprozenperk

Het kasteeldomein van Zonnebeke maakte vroeger deel uit van een voormalige augustijnenabdij, waarna het in handen kwam van de familie Iweins. Tijdens de oorlogsjaren bleef Zonnebeke verweesd achter als één grote ruïne.  Na de oorlog werd het heropgebouwd. Stappend door  het fraaie Passchendaele Memorial Park kom ik voorbij zeven tuintjes in de vorm van een “poppy”.  Naast de naties die meestreden tijdens de eerste wereldoorlog, kreeg ook Duitsland zijn klaprozenperk.

The Road to Passchendaele

Vervolgens volg ik feilloos de kenmerkende bordjes met oranje bedrukking. Ik kom voorbij de Onze-Lieve-Vrouwekerk, een meesterwerk van architect Huub Hoste.  Archeologen onder ons kunnen zich vermaken aan de restanten van de abdij. Zelf vervolg ik de Pionierroute langs de voormalige ‘strozate’. De boeren uit de streek gebruikten de oude spoorwegbedding voor het transporteren van bieten en stro.  Tot de Eerste Wereldoorlog en het vast gelopen loopgravenfront de spoorwegzate doorsneden.  Vanuit de Roeselaarse garnizoensstad werd het een belangrijke aanvoerroute voor de Duitse troepen en materiaal.  Bij de Canadezen, Australiërs en andere Commonwealth naties staat de spoorlijn gekend als ‘ the Road to Passchendaele’.  De weg naar het front en de dood is er nog zo herkenbaar.  Onderweg tref ik de restanten van de Duitse bunkerstelling Flanders I.  Ik stap langs plaatsen die elk voor zich een bijzondere betekenis hebben in de geschiedenis van de Eerste Wereldoorlog.

Tyne Cot Cemetery

Maar als er één plaats op de wandelweg een aangrijpend oorlogsverhaal vertelt is het dit van “ Tyne Cot Cemetery “.  Ik dien ietwat van de Pionierroute af te wijken om een bezoek te brengen.  Neerkijkend op het slagveld van de “ derde slag om Ieper “ gaan rillingen van onbegrip door merg en been over me heen.  Zo’n 12.000 keurig op de lijn geplaatste grafzerken omgeven door de Cross of Sacrify en de namen van nog eens 35.000 vermiste soldaten gegrift op de muur van de Britse begraafplaats wijzen op de verwoestende slagvelden van Passchendaele. In het kleine bezoekerscentrum weergalmen smartelijk de namen van oorlogsslachtoffers …

 “ There’s a light that shines in Flanders – As a beacon for the brave –  From the distant past it wanders – To recall the lives they gave  – And it tells each generation – To be wise and never fail  – And Remember Those Who’ve Fallen On the road to Passchendaele “

Een verwoest oorlogslandschap

Als ik verder stap op de hoogte van de Keiberg , kijk ik uit op een adembenemend glooiend zicht met wel tientallen kerktorens om me heen.  In 1917 was dit niemandsland.  Een landschap gehuld in de gruwel van een verwoestende oorlog, alwaar een verbeten strijd werd geleverd voor slechts enkele kilometers vooruitgang. De Duitsers en hun verdoken artillerie verdedigden met hand en tand de locatie. Een landschap die het Gemenebest kostte wat kostte wou innemen. Gevolg honderdduizend en honderdduizend en nog eens honderdduizend soldaten  – altijd wel iemand kinds, altijd wel iemands vader – zouden hier het leven laten.

Het slagveld van Broodseinde

Op de terugweg door het landelijke Zonnebeke informeren herdenkingsborden over de oorlog ’14-’18. Het zijn meestal menselijke verhalen die er aan bod komen, zoals dat van prins Maurits van Battenberg die hier in 1914 sneuvelde.  Wat verder lees  ik het verhaal van 4 oktober 1917.  Uitkijkend op het slagveld van Broodseinde zie ik de Duitsers zware verliezen leiden,  hun zwartste dag ooit.  Het zou het einde inluidden van een vier jaar durende oorlog,  die er nooit had mogen zijn.

Terug in het kasteelpark breng ik nog een laatste groet aan de Duitse herinneringstuin. Want ook Duitsland verloor in die Eerste Wereldoorlog vele duizenden jongens in de Westhoek.

Praktisch

• Afstand: 11,5 km
• Gratis parking: Berten Pilstraat 5 – Zonnebeke
• Start: De Pionierroute start aan het Memorial Museum Passchendaele 1917. Volg de zeshoekige wandelbordjes met oranje bedrukking Pionier route. De wandeling is recent goed bewegwijzerd, onderweg wijzen diverse infoborden het oorlogsverhaal aan.
• Niet geschikt voor rolstoelen.
• Horecatip: Neem voor onderweg voldoende water en iets voor te eten mee. Je komt er immers geen horecagelegenheid tegen. In Zonnebeke zijn er wel diverse leuke adresjes.

De wandelkaart van de Pionierroute is verkrijgbaar tegen € 1 bij de Dienst van Toerisme Zonnebeke

Naast de Pionier wandelroute , zijn er nog twee andere lussen die je brengen naar Tyne Cot Cemetery en Polygon Wood. De twee andere lussen zijn een wandeling rond Geluveld en de Canadian Remembrance Trail nabij Passendale. Na de wandeling kan je ook een bezoek brengen aan de  Onze-Lieve-Vrouwekerk. De kerktoren kadert in het Horizon 2025 project en biedt een uniek zicht op de slagvelden van Flanders Fields

• Canadian Road to Passchendaele
  Startplaats: Parking Tyne Cot Cemetery, Tynecotstraat, Passendale – 6,5 km
• The Legacy of Passchendaele: wandellus naar Tyne Cot (8,5 km) en wandellus naar Polygoonbos (9 km)
  Startplaats: Kasteeldomein Zonnebeke, Berten Pilstraat 5A, 8980 Zonnebeke
• The Legacy of Passchendaele: wandellus naar Geluveld
  Startplaats: kerk van Geluveld – 4,4 km

© Tekst & foto’s Stefaan Bailleur