Wandelen langs authentieke leisteendorpen, de Aldeias do Xisto

Nog niet zo lang geleden was Portugal ‘quite unusual’ als vakantiebestemming.  Bijzondere inspanningen van de Portugese toeristische dienst zorgden ervoor dat het land van de fado, Ronaldo en port intussen boomt als nooit tevoren.  Vooral bestemmingen zoals Lissabon, Porto en de Algarve zijn populaire items. Gelukkig vind je er ook minder drukke reisdoelen.   Op verkenning in de Centro de Portugal ervaar je het vuur en de pure ziel van het land.

Aldeias do Xisto

Diep verscholen tussen gebergten met ruige vegetatie en eucalyptusbomen, tref ik twee uur verwijderd van Lissabon een van de best bewaarde Portugese geheimen.  De ‘ Aldeias do Xisto ‘, de wandelroute van de leisteen zal me de komende dagen via de levadas en oude geitenpaden brengen langs de mooiste bergdorpen van Portugal.  Naast de fantastische natuur, zijn de locals op weinig plekken zo gastvrij.

Leisteendorp midden de natuur

Een bochtige steile weg  langsheen de vallei van Serra da Lousã  voert me naar Cerdeira, een van de 27 authentieke ‘Aldeias do Xisto’ bergdorpen.   Mijn blik glijdt zachtjes mee langs het weelderig landschap om me heen.  Naarmate mijn wifi-ontvangst afneemt en bij de laatste bocht volledig uitvalt, word ik door een vredig rustgevend gevoel overmand. Verscholen tussen kurk- en eucalyptus bomen  duikt opeens een leisteendorp midden de natuur op.

Cerdeira, stukje paradijs op aarde

Een fairy tale … ik kom woorden te kort om de schoonheid van Cerdeira te omschrijven.  Door de rust en natuurrijke omgeving heeft het plaatsje met zijn kleine bruin-oranjekleurige huisjes met gitzwarte leidaken  iets magisch.  Er is geen wifi, geen televisie  en voor een keer ben ik daar absoluut niet rouwig om.  Hier kom je om te genieten van de prachtige omgeving, tot rust te komen en één te worden met de natuur.  Om ’s avonds van een glaasje Portugese wijn te nippen en in alle stilte naar de sterrenhemel te turen.

Home for Creativity

“ Tot voor kort was het dorp volledig verlaten.  Veel van de kleine huisjes lagen in puin, het interieur overgeleverd aan de bramen en de natuur “ , weet de Duitse Kerstin Thomas te vertellen.  Samen met haar partner en een bevriend koppel kwam ze zich hier 30 jaar geleden vestigen.  “ We hadden destijds nogal wat kunstzinnige en alternatieve ideeën.  De magische plaats vormde een inspiratiebron voor ons kunstenaarswerk en we wilden dit delen met de buitenwereld “.  De gedachte om het dorp een tweede leven te geven werd werkelijkheid. Met de hulp van de ‘Aldeias do Xisto” gemeenschap herrezen uit het puin 10 nieuwe huisjes, die als gastenverblijf Cerdeira Village voor een of meerdere nachten worden verhuurd.  Alle casa’s werden mooi en duurzaam ingericht. Er is zelfs een café, een bibliotheek en kunstgalerij alwaar kunstenaars workshops en werken tentoonstellen in het Huis der Kunsten – Home for Creativity.

Wandeling naar Candal

’s Morgens wordt het ontbijt geserveerd in de café-bar. Er is een grote verscheidenheid in lekker vers gebakken brood, regionale producten, kaas en eigengemaakte confituren. We hebben afspraak met Hugo Marquez, gids en gepassioneerd wandelaar bij het outdoorbedrijf Portugal A2Z.  De joviale Hugo kent de streek op zijn duim. Na het ontbijt neemt hij ons mee op een prachtige wandeling naar het naburige leisteendorp Candal.  De ruïnes van de geitenstallen onderweg vormen de stille getuigen van destijds. Toen leefden de inwoners van de fokkerij en verkoop van geiten.  We volgen een historisch bergpad, dezelfde weg die de kinderen van Cerdeira ooit volgden om de school van Candal te bereiken.  Bijen zoemen van bloem tot bloem.  Tussenin vertelt Hugo ons dat de hellingen in de zomer helder violet kleuren met heidebloesem.  We springen over stenen in de rivierbedding , wurmen ons tussen varens en massa eucalyptusbomen en genieten ondertussen van de grandioze zichten die elkaar snel opvolgen.  Tot uiteindelijk Candal, een mooi leisteendorp met bloemrijke ingangen en een uiterste charme voor ons ligt.

Een klein leisteendorp in de bergen

Enkele valleien verderop bezoeken we Casal de São Simão, diep verscholen op een groene heuveltop.  “ Tien jaar terug woonde hier buiten de 97 jarige Tante Lucilia niemand meer . Ze was getuige van de dorpsuitstroom en ontving altijd iedereen met open armen en een warme glimlach”, vertelt onze gids Hugo. Onder impuls van de Aldeias do Xisto gemeenschap telt het kleine leisteendorp sinds kort opnieuw  vier permante inwoners .  In het weekend verblijven er een twintigtal gasten.  De joviale ontvangst van de locals trekt zich door in restaurant Varanda do Casal , één van de geheimen in het kleine leisteendorp.  Chef-kok Renato Antunes verwent je met regionale gerechten.  Een absolute aanrader is chanfana , een traditionele stoofpot met verrukkelijk mals geitenvlees.  Ook de tiborma de bacalhau, Portugals bekendste gerecht is om te likkebaarden.

Wandeling naar de Ribiera de Alga

Een beetje bewegen en gezonde frisse lucht kunnen alleen maar goed doen na de stevige maaltijd.  De wandeling naar de Ribiera de Alga leent zich hier uitstekend voor.  Lopend door het enige straatje van het leisteendorp worden we kort hierna ondergedompeld in een ruig landschap van dichte eik- en kastanjebomen.  We lopen over een primair pad waar al duizenden jaren mensenvoeten over stappen tot aan de bedding van de Alga rivier. Een magisch gevoel waar je helemaal één met de natuur wordt.  In de zomer kan je er perfect pootjebaden.  Vandaar wandelen  we afwisselend tussen eucalyptusbomen en pijnbomen verder naar het kleine dorp Além da Ribeira met zijn nog steeds werkende oude watermolens.  Voordat je het weet ben je weer terug op je startpunt – Casal de São Simão.

Zwart geblakerde boomskeletten

Van Casal de São Simão is het maar een kleine uitstap naar Ferraria de São João.  Onderweg zien we voor het eerst overal zwart geblakerde boomskeletten.  Het zijn de littekens van de bosbranden die de Centro de Portugal enkele jaren terug zwaar teisterden. Het lijkt wel een groot maanlandschap.   “ Ferraria ontsnapte miraculeus aan de vuurstorm, dankzij de kurkeiken aan de rand van het dorp.”, getuigt Pedro Pedrosa.  In het dorp baat hij een hike en bike hotel uit.  De vakantiewoning Vale do Ninho is een vrij nieuw concept waarbij ecotoerisme en duurzaamheid centraal staan.  Naast een waaier aan fiets- en wandelactiviteiten kan je er genieten van het strakke doch warme design en het natuurbuitenzwembad. Het rustgevend uitzicht op het leisteendorp en de omringende bergheuvels krijg je er gratis bij.

Piódão, historisch leisteendorp

De volgende ochtend staat ons een lange rit naar Piódão  ingebed in de Serra do Açor, het havikgebergte  te wachten.  Het dorp behoort officieel niet tot de  “ Aldeias do Xisto “ , maar staat op de lijst van historische dorpen.  Rond het opvallende Mudejar kerkje  ontwaren we enige commerciële activiteit.  Een bus dropte net een schare toeristen die meteen worden aangeklampt door de eigenaar van het enigste souvenirwinkeltje.  Maar beperk je niet tot het dorpsplein.  Laat je verleiden door de smalle straatjes met leistenen huisjes.  Ga op zoek naar mooie doorkijkjes , waar je om elke hoek wel een romantisch plaatje kan schieten.  Ontdek het magistrale dorpje , omgeven door groene heuvels op je eigen tempo.  En al vlug zal je begrijpen waarom Piódão opgenomen is op Unesco werelderfgoedlijst.

Foz de Égua

Wil je de omgeving verkennen, dan is een wandeling naar Foz de Égua een must. Een beetje verwonderlijk, ondanks Piódão niet behoort tot ligt het wel op de wandelroute van de “Aldeias do Xisto “.  Diverse wandeltrajecten verbinden het leisteendorp.  We komen voorbij verlaten huisjes en overwoekerde landbouwterrassen.  Halfweg het traject ligt Foz de Égua. Een bijzonder plekje waar we even tot rust komen en een laatste maal genieten van de Portugese geneugten des levens.

• Deze reportage kwam tot stand met dank aan Visit Portugal en Center of Portugal
• Meer info over de wandelroutes langs de 27 leisteendorpen van de Aldeias do Xisto tref je hier. Momenteel is de website enkel beschikbaar in het Portugees. Er wordt werk gemaakt van een Engelstalige versie.
• Logies
  • Cerdeira Village Lugar da Cerdeira, 1 – 3200-509 Lousã reservas@cerdeiravillage.com / www.cerdeiravillage.com
  • Quinta da Palmeira Rua Principal, 36 – Cerdeira – 3305-050 Arganil info@Qportugal.com  / www.quinta-da-palmeira.com 
  • Vale do Ninho Natural Houses Ferraria de São João, Penela, Coimbra, enjoy@vn-nature.com / www.vn-nature.com

• Wandelbegeleiding: Portugal A2Z is gespecialiseerd in het organiseren van begeleide wandelingen en laat je met veel plezier en trots hun aantrekkelijke land zien,ze nemen je mee naar unieke plekken die alleen de lokale bevolking kent.  Largo da Bica 6230-160 Castelo Novo E-mail: info@a2z.pt / www.portugal-a2z.com

• Hoe naar Portugal reizen?
  • TAP Portugal vliegt vanuit Brussels Airport diverse malen per dag naar Lissabon. In de zomer kan je tweemaal per dag vliegen op Porto.
  • Vanop de luchthaven kan je een wagen huren.  Kijk op rentalcars.com voor de voordeligste prijzen.

© Tekst & foto’s Stefaan Bailleur

Volg je ons al op Instagram , Twitter en Facebook voor je dagelijkse portie wandelverhaal.